Són tiểu – Nguyên nhân, triệu chứng, điều trị

Tình trạng són tiểu xảy ra làm người bệnh không kiểm soát được khi nào họ đi tiểu. Tình trạng này diễn ra lâu dài gây ra cảm giác ngại ngùng, xấu hổ và ảnh hưởng không nhỏ tới sinh hoạt hàng ngày. Cùng tìm hiểu nguyên nhân, triệu chứng cũng như biện pháp khắc phục tình trạng này nhé.

Són tiểu là gì? Một hiện tượng phổ biến

Són tiểu hay đái són (tiếng anh: Urinary incontinence, viết tắt: UI) được định nghĩa là sự rò rỉ nước tiểu không kiểm soát được do bàng quang bị mất kiểm soát. Ở trẻ em, người ta sử dụng thuật ngữ đái dầm. Són tiểu có thể xảy ra ở nhiều mức độ khác nhau, từ thỉnh thoảng rò rỉ nước tiểu khi hắt hơi hoặc ho đến mức độ buồn tiểu mạnh mẽ, khiến bạn không thể đi vệ sinh kịp thời.

Són tiểu là một hiện tượng khá phổ biến và nó xảy ra thường xuyên hơn khi chúng ta già đi, đặc biệt là phụ nữ lớn tuổi (tỉ lệ mắc cao gấp đôi nam giới). Theo một số dữ liệu thống kê, són tiểu xảy ra ở 25-45% phụ nữ, trong đó 7-37% phụ nữ ở độ tuổi 20-39 bị són tiểu vài lần, 9-39% phụ nữ trên 60 tuổi bị són tiểu hằng ngày. Nam giới bị són tiểu ít hơn nữ giới, gặp ở khoảng 11-34% nam giới lớn tuổi, trong đó, 2-11% nói rằng bị són tiểu hàng ngày. Ở trẻ em, khoảng 10% trẻ em 7 tuổi, 3% trẻ em 11-12 tuổi và 1% trẻ 16-17 tuổi bị són tiểu (đái dầm) vào ban đêm. (Các dữ liệu thống kê này có thể khác nhau ở mỗi nghiên cứu do tính đồng nhất giữa các phương pháp luận, định nghĩa và các đối tượng tham gia nghiên cứu).

Nguyên nhân phụ nữ thường bị són tiểu nhiều hơn nam giới là bởi vì phụ nữ có những “dấu mốc sức khỏe đặt biệt”, chẳng hạn như: mang thai, sinh con và mãn kinh. Đây là những dấu mốc có thể ảnh hưởng đến đường tiết niệu và các cơ xung quanh. Ngoài ra, niệu đạo của nữ ngắn hơn niệu đạo của nam, nên bất kỳ sự suy yếu hoặc tổn thương nào tại niệu đạo ở phụ nữ đều dễ gây ra chứng són tiểu.

Phân loại són tiểu, biểu hiện

Tiểu són được phân thành 5 loại khác nhau, với mỗi loại lại có biểu hiện nhận biết riêng biệt. Cụ thể như sau:

1) Són tiểu khi tăng áp lực trong bụng. Tình trạng này xảy ra khi áp lực trong bụng dưới đột ngột tăng lên, ví dụ khi ho, cười, khuân vác nặng hay tập thể thao. Loại són tiểu này xảy ra khi cơ vòng niệu đạo, cơ sàn chậu hoặc cả hai cấu trúc này đã bị suy yếu hoặc bị tổn thương, khiến chúng không thể giữ nước tiểu một cách đầy đủ. Loại này thường xảy ra nhất ở phụ nữ trẻ và trung niên.

2) Són tiểu cấp kì. Là tình trạng người bệnh có những cơn mắc tiểu khẩn cấp, khiến họ phải đi tiểu ngay lập tức nhưng thường không kịp thời gian để đi tới nhà vệ sinh. Loại són tiểu này có liên quan tình trạng bàng quang hoạt động quá mức, chúng thường xuyên co lại báo hiệu nhu cầu đi tiểu dù bàng quang vẫn chưa đầy, vì thế đôi khi loại đái són này còn được gọi là tiểu không kiểm soát.

3) Són tiểu khi đầy bọng đái. Tình trạng người bệnh lúc nào cũng nhỏ giọt nước tiểu (có thể kèm theo cảm giác muốn đi tiểu hoặc không). Tình trạng này xảy ra do một trong 3 nguyên nhân sau:

• Khi có thứ gì đó chèn ép bàng quang, khiến nước tiểu trong bàng quang bị ép chảy ra ngoài.
• Khi bàng quang bị kém hoạt động (ngược lại với bàng quang hoạt động quá mức), khiến bệnh nhân cảm thấy không muốn đi tiểu, làm nước tiểu cứ tiếp tục được tích đầy trong bàng quang, khi đạt đến giới hạn, bàng quang sẽ căng phồng lên kéo niệu đạo mở ra, khiến nước tiểu thoát ra ngoài.
• Khi bàng quang co thắt vào những thời điểm ngẫu nhiên, khiến nước tiểu bị rò rỉ.

Nam giới thường mắc loại són tiểu này nhiều hơn phụ nữ, bởi nó thường do các bệnh liên quan đến tuyến tiền liệt.

4) Són tiểu do mất phản xạ. Loại són tiểu phản xạ này xảy ra khi cơ bàng quang co bóp và nước tiểu bị rò rỉ (thường với lượng nước tiểu lớn) mà không có bất kỳ cảnh báo hoặc thôi thúc nào. Nguyên nhân là do các dây thần kinh truyền tín hiệu từ bàng quang đến não bị tổn thương nghiêm trọng, khiến chúng không thể truyền tín hiệu đi.

5) Són tiểu hỗn hợp. Loại són tiểu này xảy ra khi một người vừa bị són tiểu khi tăng áp lực trong bụng, vừa bị són tiểu cấp kì do bàng quang hoạt động quá mức.

Nguyên nhân gây đái són

Mỗi loại són tiểu có nguyên nhân gây bệnh khác nhau. Dưới đây là một số nguyên nhân phổ biến:

– Nguyên nhân đái són khi tăng áp lực trong bụng.

• Tuổi tác là nguyên nhân chính khiến bạn bị loại đái són này. Khi một người già đi, các cơ sàn chậu và niệu đạo bị lão hóa, yếu dần, khiến niệu đạo có thể dễ dàng mở ra, cho phép nước tiểu rò rỉ ra ngoài.
• Ở phụ nữ, suy giảm estrogen cũng đóng một vai trò khiến các cơ yếu đi. Mức độ estrogen suy giảm tự nhiên khi phụ nữ bước vào giai đoạn mãn kinh, điều này làm mỏng lớp niêm mạc của niệu đạo, giãn vùng chậu, dẫn tới đái són.
• Ở nam giới, nguyên nhân phổ biến nhất là do phẫu thuật tuyến tiền liệt hoặc gãy xương chậu.
• Một số bệnh phổi gây ho thường xuyên, chẳng hạn như khí phế thũng và xơ nang, cũng góp phần gây ra loại són đái này.

– Nguyên nhân đái són cấp kì.

• Do các vấn đề thể chất khiến cơ bàng quang không thể ngừng các cơn co thắt, chẳng hạn như: tổn thương não, cột sống hoặc các dây thần kinh kéo dài từ cột sống đến bàng quang. Các tổn thương này có thể xảy ra do tai nạn, mắc bệnh tiểu đường hoặc mắc một số bệnh ở hệ thần kinh.
• Trường hợp quá sợ hãi, “sợ đến… “tè” ra quần” là chuyện không phải hiếm gặp.
• Có các chất gây khó chịu trong bàng quang khiến bàng quang co lại, chẳng hạn như những chất sinh ra do nhiễm trùng đường tiết niệu, nhiễm trùng tuyến tiền liệt, bàng quang.
• Mãn kinh ở phụ nữ
• Sự tắc nghẽn một phần đường tiết niệu do sỏi bàng quang, khối u (hiếm gặp), táo bón hoặc phì đại tuyến tiền liệt (ở nam giới) cũng có thể gây ra tiểu gấp, tiểu nhiều lần và són tiểu.

– Nguyên nhân đái són khi đầy bọng đái.

• Do phì đại tuyến tiền liệt
• Do các khối u
• Do sỏi bàng quang, niệu quản
• Do các mô sẹo
• Do bị sa tử cung hoặc bàng quang nghiêm trọng (gặp ở phụ nữ sinh thường) (đây là tình trạng tử cung hoặc bàng quang bị rơi ra khỏi vị trí bình thường của nó).
• Do niệu đạo bị gấp khúc
• Do tổn thương dây thần kinh (trong chấn thương, khi sinh con, phẫu thuật hoặc mắc các bệnh như tiểu đường, đa xơ cứng hoặc bệnh zona)
• Các loại thuốc ngăn chặn sự co thắt cơ bàng quang cũng có thể khiến bạn không nhận biết được cảm giác muốn đi tiểu và dẫn

– Nguyên nhân đái són do mất phản xạ.

• Do suy giảm thần kinh nghiêm trọng vì mắc một số bệnh như đa xơ cứng, chấn thương tủy sống hoặc các chấn thương khác, tổn thương do phẫu thuật hoặc điều trị xạ trị.

Chẩn đoán chứng són tiểu

Để có biện pháp chữa trị thích hợp, bác sĩ sẽ hỏi người bệnh tỉ mỉ và làm các xét nghiệm thích hợp. Đầu tiên sẽ hỏi về tiểu sử của người bệnh, chẳng hạn như:

• Tuổi tác của bạn
• Những loại thuốc đang dùng
• Số lần có thai
• Có bệnh gì khác ngoài chứng són tiểu không?
• Số lần bị són tiểu và số lượng nước tiểu són mỗi lần, trong vòng 24 đến 72 giờ
• Số lượng nước và chất lỏng (canh, phở…) dùng trong thời gian đó
• Các hoạt động, cười, ho… trong hay trước khi bị són tiểu
• Số lượng cà phê, rượu đã dùng
• .v.v.

Tiếp sau đó, các bác sĩ sẽ khám tổng quát xem có bệnh gì không, khám vùng đi tiểu và làm một số thử nghiệm để đo số lượng nước tiểu mỗi lần đi tiểu và số nước tiểu còn trong bàng quang sau khi đi tiểu.

Xét nghiệm nước tiểu để kiểm tra xem có tình trạng nhiễm trùng xảy ra hay không. Xét nghiệm xem thận có vấn đề hay không là một số điều cần phải làm để chẩn đoán được chính xác.

Ngoài ra, bác sĩ cũng có thể đề nghị thử nghiệm để xem nước tiểu có bị són ra (khi bọng đái đang đầy) trong lúc ho, đeo tã hay không, số lượng rò rỉ nhiều hay ít, đo áp lực và thể tích của bọng đái khi đầy nước,… để phân loại tiểu són, từ đó có cách điều trị thích hợp.

Khám tiểu són ở đâu?

Nếu bạn bị són tiểu, bạn có thể đi khám tại khoa Sản phụ khoa (với nữ giới) hoặc khoa Thận – Tiết niệu. Bác sĩ sẽ tiến hành thăm khám và lên kế hoạch điều trị cho bạn. Nếu bạn cần điều trị thêm vấn đề nào, bác sĩ sẽ giới thiệu bạn đến một khoa khác.

Bác sĩ chuyên khoa có thể là bác sĩ tiết niệu – người điều trị các vấn đề về tiết niệu ở cả nam và nữ, hoặc bác sĩ tiết niệu nữ – người được đào tạo chuyên sâu về hệ tiết niệu nữ.

Phương pháp điều trị són tiểu

Điều trị y tế

Có nhiều phương pháp điều trị són tiểu khác nhau, bắt đầu từ các phương pháp điều trị bảo tồn, ít xâm lấn đến phẫu thuật. Tùy thuộc vào loại són tiểu và nguyên nhân, bác sĩ sẽ chỉ định phương pháp điều trị phù hợp.

☛ Thuốc. Một số loại thuốc được sử dụng để điều trị tiểu són là:

• Thuốc giúp thư giãn cơ bàng quang và tăng lượng nước tiểu mà bàng quang có thể chứa.
• Các loại thuốc chứa estrogen như kem bôi âm đạo, vòng đặt hoặc miếng dán (còn gọi là estrogen tại chỗ) giúp tăng cường cơ và mô ở niệu đạo, âm đạo, giúp niệu đạo khỏe hơn.
• Thuốc điều trị phì đại tuyến tiền liệt, như: thuốc chẹn alpha, thuốc ức chế men khử 5-alpha, các chất ức chế Phosphodiesterase-5 (PDE5),… (Tìm hiểu thêm: Các loại thuốc chữa phì đại tuyến tiền liệt)
• .v.v.

☛ Đặt vòng nâng Pessary. Đây là một dụng cụ nhỏ bằng nhựa hoặc silicon có hình dạng giống như chiếc bánh nhỏ, được đặt vào âm đạo. Pessary giúp đẩy thành âm đạo và niệu đạo lên, hỗ trợ các cơ sàn chậu, từ đó giảm tình trạng tiểu són. Có nhiều loại Pessary khác nhau và bác sĩ sẽ là người quyết định loại phù hợp với bạn.

☛ Tiêm bulking. Ở phương pháp này, bác sĩ sẽ tiêm một loại vật liệu tổng hợp vào các các mô xung quanh bàng quang và niệu đạo để khiến chúng dày lên. Điều này giúp giữ niệu đạo đóng lại và giảm lượng nước tiểu rò rỉ ra ngoài.

☛ Tiêm Botox. Tiêm botox vào bàng quang có thể hữu ích nếu các phương pháp điều trị khác không hiệu quả. Botox giúp thư giãn cơ bàng quang và tăng lượng nước tiểu mà bàng quang có thể chứa. Bạn có thể cần tiêm Botox khoảng 3 tháng một lần.

☛ Kích thích thần kinh. Phương pháp điều trị này sử dụng xung điện nhẹ để kích thích các dây thần kinh trong bàng quang. Các xung động có thể làm tăng lưu lượng máu đến bàng quang và tăng cường các cơ giúp kiểm soát bàng quang.

☛ Phản hồi sinh học. Phản hồi sinh học giúp bạn xem phản ứng của bàng quang trên màn hình. Chuyên gia trị liệu sẽ đặt một miếng dán điện trên da tại vùng cơ bàng quang và niệu đạo của bạn. Có một dây nối miếng dán với màn hình. Bạn và nhà trị liệu sẽ xem màn hình để biết khi nào các cơ này co lại, để từ đó bạn có thể học cách kiểm soát chúng.

☛ Đặt dải treo âm đạo. Bác sĩ sẽ sử dụng một mảnh lưới tổng hợp hoặc một mảnh mô từ chính cơ thể bạn để đặt dưới niệu đạo. Nó sẽ hoạt động như một chiếc võng để hỗ trợ niệu đạo và giữ bàng quang đúng chỗ.

Điều trị tại nhà

Ngoài các phương pháp điều trị y tế, bác sĩ cũng có thể gợi ý cho bạn một số phương pháp chăm sóc tại nhà giúp nâng cao hiệu quả điều trị són tiểu. Nhiều người nghĩ rằng những hành động đơn giản dưới đây không thể điều trị bệnh. Nhưng đối với nhiều người, một số phương pháp này còn có thể giúp họ hết hoàn toàn tình trạng són tiểu.

☛ Cần giữ trọng lượng ổn định, hạn chế tăng cân. Để không dồn thêm trọng lượng về bàng quang, gây ảnh hưởng tới bàng quang. Tập thể dục đều đặn, ăn uống khoa học và đủ chất, ăn nhiều rau xanh và trái cây là biện pháp hữu hiệu để ổn định trọng lượng của cơ thể và tăng cường sức khỏe của bàng quang, một trong những biện pháp phòng trị són tiểu.

Nếu bạn đang thừa cân, bạn có thể liên hệ với bác sĩ để tìm cách giảm cân an toàn và phù hợp.

☛ Tập kegel. Phương pháp này giúp kiểm soát bàng quang bởi nó liên quan tới việc ép và thư giãn các cơ sàn chậu, kết nối thông qua dây thần kinh bàng quang. Không chỉ vậy, bài tập này còn có công dụng tăng cường cơ sàn chậu của bạn trước và sau khi sinh.

☛ Đào tạo bàng quang . Bạn có thể kiểm soát bàng quang bằng cách đi vệ sinh vào những giờ đã định. Bắt đầu bằng cách theo dõi tần suất đi vệ sinh mỗi ngày trong nhật ký bàng quang. Sau đó từ từ thêm khoảng 15 phút giữa các lần đi tiểu. Bằng cách tăng dần khoảng thời gian giữa các lần vào nhà vệ sinh, bàng quang của bạn sẽ học được cách giữ nhiều nước tiểu hơn.

☛ Mua miếng đệm hoặc đồ lót bảo vệ. Bạn có thể sử dụng các loại đồ lót hoặc miếng đệm thấm hút nước tiểu. Chúng được bán ở nhiều cửa hàng, siêu thị.

– Tránh các yếu tố góp phần gây chứng tiểu són, tiểu dầm.

• Không nên uống nhiều nước vào buổi tối, nhất là vào ban đêm trước khi đi ngủ.
• Hạn chế sử dụng các thực phẩm có thể gây ra chứng són tiểu ví dụ như: rượu, đồ uống có cồn, đồ uống và các thực phẩm có chứa cafein, các thực phẩm có chứa chất chua…
• Hỏi bác sĩ về các thuốc đang dùng để được tư vấn và điều chỉnh liều uống hoặc chuyển sang dùng các loại thuốc khác không gây són tiểu
• Hạn chế tình trạng táo bón bằng cách uống nhiều nước, ăn nhiều chất xơ để đường ruột hoạt động tốt hơn
• Không nên hút thuốc vi chất nicotine trong thuốc lá có tác dụng kích thích bàng quang ngay lập tức, tăng nguy cơ ung thư bàng quang
• Sử dụng thuốc, các phương pháp điều trị theo yêu cầu của bác sĩ để đạt hiệu quả cao nhất.

☛ Tìm hiểu thêm: Điều trị tiểu són – Đâu là phương pháp hiệu quả?

Kết luận

Chứng són tiểu khá thường gặp, đặc biệt là ở những người lớn tuổi. Són tiểu không nên được coi là một phần của lão hóa và người bệnh không nên xấu hổ mà không gặp bác sĩ. Có nhiều biện pháp từ đơn giản đến phức tạp để trị và phòng són tiểu có hiệu quả. Khi có triệu chứng, nên gặp bác sĩ sớm để được chẩn đoán và điều trị sớm, điều này giúp nâng cao hiệu quả chữa bệnh và tránh các biến chứng đáng tiếc làm ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống.