Nguyên nhân gây u xơ tiền liệt tuyến – Điểm danh Top!

U xơ tuyến tiền liệt (phì đại lành tính tuyến tiền liệt) là bệnh thường gặp ở nam giới cao tuổi. U xơ tuyến tiền liệt nếu không được điều trị có thể gây ra viêm nhiễm, sỏi, khi u lớn có thể chèn ép lên niệu đạo dẫn tới các triệu chứng như tiểu khó, tiểu cấp, tiểu nhiều lần trong ngày… Dưới đây là một số nguyên nhân gây bệnh, bạn đọc cùng tham khảo.

Nguyên nhân u xơ tiền liệt tuyến

Nguyên nhân gây u xơ tiền liệt tuyến được chia thành 2 loại:

• Không thể điều chỉnh: Tuổi, dân tộc và di truyền
• Có thể điều chỉnh: Hormone giới tính, hội chứng chuyển hóa, béo phì, tiểu đường, hoạt động thể chất, chế độ ăn uống,…

Dưới đây chúng ta cùng đi phân tích những nguyên nhân chính dẫn tới chứng u xơ tuyến tiền liệt thường gặp ở nam giới cao tuổi.

Tuổi tác

Tỷ lệ mắc bệnh u xơ tiền liệt tuyến tăng rõ rệt theo tuổi. Nhiều nghiên cứu quan sát từ châu Âu, Mỹ và châu Á đã chứng minh, tuổi già đến là một yếu tố nguy cơ khởi phát u xơ tiền liệt tuyến và các triệu chứng đường tiết niệu dưới.

Khối lượng của tuyến tiền liệt cũng tăng theo tuổi. Một số nghiên cứu về lão hóa theo chiều dọc của K Nakhen và Baltimore (BLSA) cho thấy, mỗi năm, tốc độ tăng trưởng của tuyến tiền liệt là từ 2,0% đến 2,5% ở nam giới lớn tuổi. Sự tăng trưởng tuyến tiền liệt là yếu tố nguy cơ khiến nam giới phát triển u xơ tiền liệt tuyến nhưng kích thước tuyến không ảnh hưởng tới mức độ trầm trọng của các triệu chứng.

Dân tộc

Các nghiên cứu quốc tế đã quan sát được rằng, đàn ông Đông Nam Á có khối lượng tuyến tiền liệt nhỏ hơn đáng kể so với đàn ông phương Tây. Tuy nhiên, khối lượng tuyến tiền liệt nhỏ hơn không có nghĩa là các triệu chứng cũng nhẹ hơn, bởi nhiều đàn ông có tuyến tiền liệt nhỏ nhưng các triệu chứng họ gặp phải gây rất nhiều khó chịu, ngược lại, nhiều đàn ông có tuyến tiền liệt lớn nhưng họ lại không có triệu chứng đáng kể nào.

Ngoài ra, người ta cũng phát hiện được rằng, đàn ông da đen và da trắng thường có nguy cơ mắc u xơ tuyến tiền liệt cao hơn đàn ông châu Á.

Di truyền học

Nhiều bằng chứng cho thấy có các thành phần di truyền học ở bệnh u xơ tuyến tiền liệt. Một nghiên cứu ước tính rằng các yếu tố di truyền có thể đóng góp tới 72% vào nguy cơ mắc bệnh u xơ tiền liệt tuyến trung bình hoặc nặng ở những người đàn ông lớn tuổi.

Những nam giới dưới 64 tuổi đã trải qua phẫu thuật điều trị tuyến tiền liệt thì tất cả những người thân (anh, em nam) của họ đều có mức độ rủi ro phải phẫu thuật điều trị căn bệnh này cao hơn 4-6 lần so với những người khác.

Các nhà điều tra ước tính thêm rằng, 50% nam giới dưới 60 tuổi phải trải qua phẫu thuật điều trị u xơ tiền liệt tuyến là do yếu tố di truyền. Những người bị u xơ tuyến tiền liệt do yếu tố di truyền thường có thể tích tuyến lớn hơn và tuổi khởi phát các triệu chứng lâm sàng sớm hơn.

Hormone giới tính

Horme testosterone và hormone DHT. Trong các tế bào tiết tuyến tiền liệt ở đàn ông, hormone 5-alpha reductase có trách nhiệm chuyển đổi testosterone thành Dihydrotestosteron (DHT, hormone có vai trò quan trọng trong việc phát triển cơ quan sinh dục nam, bao gồm cả tuyến tiền liệt). Tuy nhiên, khi nồng độ DHT tăng lên vượt mức cần thiết, nam giới sẽ có nguy cơ mắc u xơ tiền liệt tuyến.

Trong một nghiên cứu, các nhà khoa học nhận thấy, những người đàn ông có mức độ DHT ở mức trung bình cao nhất có nguy cơ mắc phì đại tiền liệt tuyến cao gấp 3 lần so với những người có mức độ thấp nhất.

Hormone Estrogen. Estrogen là một hormone giới tính nữ nhưng nó cũng được tìm thấy ở đàn ông với một lượng nhỏ.

Estrogen và các bộ điều biến thụ thể estrogen chọn lọc (SERMs) đã được chứng minh là thúc đẩy hoặc ức chế sự tăng sinh của tuyến tiền liệt. Estrogen sẽ hiệp đồng với androgen để kích thích hoặc ức chế tuyến này, tỉ lệ testoterone/estradiol (estrogen) sẽ giám sát sự phì đại của tuyến. Tuy nhiên, vai trò chính xác của estrogen nội sinh và ngoại sinh trong việc ảnh hưởng đến sự phát triển và tuyến tiền liệt không được đánh giá cao.

Các hormone khác. Ngoài hai hormone trên, các nhà nghiên cứu cũng cho biết, một số hormone khác cũng có thể đóng vai trò bệnh sinh của bệnh u xơ tuyến tiền liệt là: hormone prolactin, hormone kích thích tuyến sinh dục (LH), vv.

Hội chứng chuyển hóa

Các dữ liệu tích lũy cho thấy, nhiều rối loạn chuyển hóa có ảnh hưởng tới bệnh u xơ tuyến tiền liệt, cụ thể, hội chứng chuyển hóa^(*) làm gia tăng nguy cơ mắc u xơ tuyến tiền liệt và các triệu chứng tiệt niệu dưới. 80% nam giới mắc hội chứng chuyển hóa có nguy cơ mắc phì đại tuyến tiền liệt cao hơn so với những người đàn ông không mắc. Đặc biệt, những người đàn ông mắc bệnh tim có nguy cơ mắc cả phì đại tuyến tiền liệt và các bệnh đường tiết niệu dưới.

Những quan sát này rất quan trọng vì chúng gợi ý các mục tiêu mới trong phòng ngừa và điều trị bệnh.

(*) Hội chứng chuyển hóa là một nhóm các tình trạng bệnh xảy ra đồng thời, làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim, tiểu đường tuýp 2 và đột quỵ. Các bệnh trong hội chứng này bao gồm: tăng huyết áp, lượng đường trong máu cao, mỡ cơ thể dư thừa quanh eo và nồng độ cholesterol hoặc chất béo trung tính bất thường. Chỉ có một trong những bệnh này không có nghĩa là bạn mắc hội chứng chuyển hóa.

Béo phì

Các nghiên cứu trước đây đã liên tục quan sát thấy rằng việc tăng adiposity^(**) có liên quan tích cực với khối lượng tuyến tiền liệt: Lượng adiposity càng nhiều, khối lượng tuyến tiền liệt càng lớn.

Trọng lượng cơ thể, chỉ số khối cơ thể và chu vi vòng eo đều có liên quan tích cực đến thể tích tuyến tiền liệt ở nhiều nghiên cứu khác nhau. Trong một nghiên cứu đoàn hệ^(***), mỗi lần tăng chỉ số khối cơ thể tăng 1kg/m² thì tuyến tiền liệt sẽ tăng 0,41cc thể tích. Hơn nữa, những người tham gia nghiên cứu bị béo phì (BMI ≥ 35 kg/m²) có nguy cơ bị u xơ tiền liệt tuyến tăng gấp 3,5 lần so với những người tham gia không bị béo phì (BMI <25 kg/m²).

(**) Adiposity là một thuật ngữ chỉ việc thừa cân với BMI (chỉ số khối cơ thể) trên 30kg/m².

(**) Nghiên cứu đoàn hệ (Cohort studies) là một dạng của nghiên cứu y khoa, được sử dụng để điều tra nguyên nhân bệnh, tìm những yếu tố tác động đến sức khỏe cộng đồng.

Bệnh tiểu đường

Bệnh tiểu đường, tăng insulin huyết thanh và tăng glucose huyết lúc đói đều có liên quan với việc tăng kích thước của tuyến tiền liệt và tăng nguy cơ mắc bệnh phì đại tuyến tiền liệt.

Trong nhiều nghiên cứu đoàn hệ khác nhau với hàng chục ngàn nam giới, người ta chứng minh được rằng, những người đàn ông mắc bệnh tiểu đường đang điều trị nội khoa đã giảm tỉ lệ mắc các triệu chứng tiết niệu dưới trung bình hoặc nặng so với những những người đàn ông không điều trị.

Viêm hoặc ký sinh trùng

Khi bị viêm tuyến tiền liệt mãn tính sẽ dẫn đến tổ chức kết đế tăng nhiều kiến cho ống tuyến tiền liệt bị hẹp lại, những chất tiết ra tích tụ lại sẽ hình thành nên u xơ. Hoặc do ký sinh trùng gây nên, gây ra chứng viêm. Viêm đã được coi là một kích thích của bệnh u xơ tuyến tiền liệt. Mức độ nghiêm trọng của tình trạng viêm tương ứng với mức độ mở rộng tuyến tiền liệt

U xơ tuyến tiền liệt chính

Hệ thống tuyến tiền liệt được hình thành trong quá trình thai nhi, nếu như bị cản trở sự phát triển sẽ ảnh hưởng đến ống tuyến tiền liệt bị hẹp gây nên tắc nghẽn, các chất tiết ra sẽ tích lại thành u.

U xơ tuyến tiền liệt bẩm sinh

Khi thận và bàng quang phát triển không bình thường các ống phát triển lớn, sẽ hình thành nên u. Ống gần thận nằm ở vị trí sau tuyến tiền liệt dẫn đến hình thành u ở hai bên. Hiện tượng u xơ tuyến tiền liệt bẩm sinh thường xuất hiện đau bụng dưới, teo tinh hoàn, hay thận không phát triển.

U xơ tinh hoàn do các nguyên nhân ngoài khác

Do cấu tạo của tuyến tiền liệt sẽ dẫn tới tắc nghẽn không hoàn toàn, gián đoạn dần tích tụ dày lên thành u. Có thể xuất hiện ở các bộ phận khác trong tuyến tiền liệt hoặc ở phần bàng quang, đường kính từ 1 – 2 cm.

Hoạt động thể chất

Hoạt động thể chất và tập thể dục có mối quan hệ chặt chẽ và nhất quán với việc mắc bệnh phì đại tuyến tiền liệt. Một phân tích tổng hợp của 11 nghiên cứu (với 43.038 nam giới) chỉ ra rằng, hoạt động thể chất vừa phải làm giảm 25% nguy cơ mắc bệnh phì đại tuyến tiền liệt so với những người có lối sống ít vận động.

Ngoài ra, hoạt động thể chất cũng giúp giảm nguy cơ phẫu thuật khi nam giới bị u xơ tiền liệt tuyến.

Chế độ ăn uống

Có một số dấu hiệu cho thấy, cả chất dinh dưỡng đa lượng và vi lượng đều ảnh hưởng tới nguy cơ mắc u xơ tiền liệt tuyến.

Đối với các chất dinh dưỡng đa lượng (có nhiều trong thịt đỏ, chất béo, sữa và các sản phẩm từ sữa, ngũ cốc, bánh mì, thịt gia cầm, tinh bột,..), tiêu thụ quá nhiều các loại thực phẩm này có thể làm trầm trọng thêm tình trạng bệnh và làm tăng nguy cơ phải phẫu thuật.

Rau quả (đặc biệt là carotenoids), trái cây, axit béo không bão hòa đa, axit linoleic, Vitamin A và Vitamin D có khả năng làm giảm nguy cơ mắc bệnh u xơ tuyến tiền liệt có triệu chứng.

Ngoài ra, việc tiêu thụ rượu cũng liên quan đến việc làm giảm hoặc tăng các triệu chứng của u xơ tiền liệt tuyến.

Các yếu tố rủi ro khác

Một số yếu tố rủi ro khác được cho là có liên quan tới nguyên nhân bệnh u xơ tiền liệt tuyến nhưng không rõ ràng là: tăng huyết áp, lipid huyết thanh, lipoprotein máu, và hút thuốc.

Thực phẩm cho người u xơ tuyến tiền liệt

Khi bị u xơ tuyến tiền liệt cần giữ sức khỏe tốt bằng cách tập luyện thể dục thể thao hàng ngày và có chế độ ăn uống hợp lý. Dưới đây là một số thực phẩm tốt cho người bị u xơ tuyến tiền liệt, mời các bạn tham khảo:

Trái lựu

Nước trái lựu có tính chất kháng ôxy. Tháng 7/2006, Viện Đại học Los Angeles chứng minh nước ép trái lựu có hiệu quả đối với một số ung thư. Cho nên, để ngăn ngừa ung thư, các chuyên gia khuyên nên uống mỗi ngày 200 ml nước ép trái lựu.

Cà chua

Sắc tố đỏ của cà chua có khả năng bảo vệ tiền liệt tuyến. Cà chua được cơ thể hấp thu dễ dàng khi được nấu chín: canh, xốt… và nếu dùng kèm với một ít dầu, lycopen dễ dàng được hấp thu hơn. Vì vậy trong thực đơn hàng ngày bạn nên thêm cà chua vào thực đơn của mình nhé để có 1 tuyến tiền liệt khỏe mạnh.

Trái cây và rau cải

Nhiều loại rau xanh và hoa quả tươi như cà rốt, cam, chanh, đu đủ, gấc; các loại rau tươi: rau muống; các loại rau thơm,…là những thực phẩm nên sử dụng. Ngoài việc cung cấp dinh dưỡng, vitamin, thì trong các loại thực phẩm này còn có các flavonoid có tính chất oxy hóa mạnh, có tác dụng bảo vệ tim mạch và chống ung thư, tốt cho người bị u xơ tuyến tiền liệt

Vitamin E (tocopherol)

Chế độ ăn giàu vitamin E giảm nguy cơ mắc ung thư tiền liệt tuyến. Dầu thực vật là nguồn tocopherol tự nhiên quan trọng, trong đó đáng chú ý là dầu hướng hương, dầu đậu nành.

☛ Bài viết chi tiết: U xơ tiền liệt tuyến nên ăn gì?

Tổng kết

Việc xác định được chính xác nguyên nhân u xơ tiền liệt tuyến giúp các bác sĩ có được những mục tiêu đúng đắn trong việc điều trị và phòng ngừa bệnh. Để điều trị u xơ tiền liệt tuyến, có nhiều phương pháp khác nhau, từ thay đổi lối sống tới phẫu thuật, các bác sĩ sẽ đánh giá tình trạng bệnh của bạn và đưa ra phương án điều trị phù hợp.