Hiện nay, nguyên nhân phì đại tuyến tiền liệt vẫn là một dấu chấm hỏi, chưa có nghiên cứu nào tìm ra được chính xác nguyên nhân gây bệnh. Nhưng các nghiên cứu đã đưa ra những yếu tố tác động làm tăng khả năng bị bệnh. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn tìm hiểu thêm về nguyên nhân cùng các yếu tố nguy cơ làm tăng khả năng mắc phì đại tuyến tiền liệt.
Mục lục
Khái quát về phì đại tuyến tiền liệt
Phì đại tuyến tiền liệt hay còn có các tên gọi là tăng sinh tuyến tiền liệt lành tính, u xơ tuyến tiền liệt – một bệnh lành tính do sự tăng sinh kích thước của tuyến tiền liệt có thể khiến chèn ép niệu đạo và bàng quang gây ra các rối loạn tiểu tiện đặc trưng bởi hai hội chứng rối loạn là hội chứng kích thích và hội chứng bít tắc:
- Hội chứng kích thích: do ứ đọng nước tiểu như: đái rắt ban ngày, ban đêm, mót đái liên tục, không nhịn được, đái nhỏ giọt tự động, dễ dẫn đến viêm nhiễm.
- Hội chứng bít tắc: làm rối loạn không đi tiểu được như đái khó, tia đái nhỏ, đái chậm, phải chờ mới đái được, tia đái ngắt quãng, phải rặn đái, đái làm nhiều lần.
Phì đại tuyến tiền liệt thường hay xảy ra ở nam giới trên 40 tuổi tuy nhiên trên 50 tuổi thì các biểu hiện của bệnh rõ ràng hơn.
➤ Chi tiết hơn: Bệnh phì đại tuyến tiền liệt
Nguyên nhân phì đại tuyến tiền liệt
Hiện nay nguyên nhân gây tăng sản lành tuyến tiền liệt chưa được biết rõ. Tuy nhiên có hai yếu tố trong cơ thể quan trọng liên quan đến nguyên nhân gây bệnh đó là: ảnh hưởng của độ tuổi tới hormon và ảnh hưởng của nội tiết.
Ảnh hưởng của độ tuổi
Nam giới trên 50 tuổi, nội tiết thay đổi: Testosteron giảm, Estrogen tăng.
Estrogen có tác động gián tiếp làm tăng tính nhạy cảm của thụ cảm Dihydrotestosteron (DHT) gây tăng sản lành tuyến tiền liệt
Ảnh hưởng của nội tiết
Vai trò Androgen
Trong cơ thể nam giới, 95% Testosteron được tinh hoàn tiết ra, Testosteron được chuyển thành Dihydrotestosteron (DHT) thông qua men 5 alpha Reductase, DHT mới thực sự có tác dụng gây bệnh phì đại tuyến tiền liệt.
DHT kích thích vào các thụ cảm androgen thúc đẩy sự sao chép và dịch mã qua yếu tố tăng trưởng tác động làm tăng sản lành tính tuyến tiền liệt
DHT tác dụng lên tế bào mô đích thông qua cơ chế hoạt hoá hệ gen, kiểm soát sự sinh trưởng và biệt hoá của tế bào tuyến tiền liệt.
Vai trò của các hormone khác
Estrogen: Estrogen có tác dụng hỗ trợ với androgen, estrogen kích thích trực tiếp sự sinh trưởng của tuyến tiền liệt, ngược lại estrogen liều cao có tác dụng ức chế sự sinh trưởng của tuyến này.
Hàm lượng estrogen tăng ở nam giới trên 50 tuổi do testosteron giảm, dẫn đến biến đổi tỷ lệ testosteron/estrogen – tỷ số này ảnh hưởng tới tuyến tiền liệt.
Prolactin: Prolactin có vai trò kích thích sự sinh trưởng của tuyến tiền liệt.
Hormone kích thích tuyến sinh dục : Hormone LH giám sát lượng testosteron do các tế bào Leydig của tinh hoàn sản xuất ra..
Yếu tố nguy cơ gây phì đại tuyến tiền liệt
Tuổi tác
Tỷ lệ bị bệnh phì đại tuyến tiền liệt tăng rõ rệt khi tuổi càng cao. Các nghiên cứu từ Châu Âu, Hoa Kỳ và Châu Á cũng đã chứng minh tuổi già là một yếu tố nguy cơ khởi phát và tiến triển gây phì đại lành tính tuyến tiền liệt.
Hơn nữa, khối lượng tuyến tiền liệt đều tăng lên theo tuổi dựa trên dữ liệu từ Nghiên cứu tuổi già của Krimpen và Baltimore cho thấy tỷ lệ tăng trưởng tuyến tiền liệt là 2,0% –2,5% mỗi năm ở nam giới lớn tuổi .
Sự phát triển liên tục của tuyến tiền liệt là một yếu tố nguy cơ cho các rối loạn tiểu tiện và các tuyến tiền liệt lớn hơn liên quan đến phì đại lành tính tuyến tiền.
Yếu tố chủng tộc, vị trí địa lý
Không có mô hình nghiên cứu rõ ràng về sự xuất hiện của phì đại của tuyến tiền liệt liên quan đến chủng tộc.
Các nghiên cứu quan sát so sánh đàn ông da đen và da trắng châu Á đã cho ra những kết quả khác nhau.
Một số dữ liệu cho thấy giảm nguy cơ mắc phì đại tuyến tiền liệt ở người châu Á đối với đàn ông da trắng.
Di truyền
Một phân tích bệnh chứng minh, trong đó nam giới dưới 64 tuổi được phẫu thuật phì đại tuyến tiền liệt, ghi nhận rằng họ hàng và anh em của họ có nguy cơ mắc bệnh phì đại tuyến tiền liệt tăng gấp 4 lần và 6 lần, tương ứng theo độ tuổi đối với phẫu thuật phì đại tuyến tiền liệt.
Các nhà điều tra ước tính thêm rằng 50% nam giới dưới 60 tuổi phẫu thuật phì đại tuyến tiền liệt có dạng bệnh di truyền.
Trong một nghiên cứu khác, họ quan sát thấy rằng bệnh di truyền có liên quan đến tăng sinh tuyến tiền liệt lớn hơn và tuổi khởi phát trẻ hơn so với phì đại tuyến tiền liệt đơn lẻ.
Chế độ ăn và lối sống
Chế độ ăn nhiều đạm và tinh bột
Đối với các thực phẩm: thịt đỏ, chất béo, sữa và các sản phẩm từ sữa, ngũ cốc, bánh mì, thịt gia cầm, tinh bột cùng với các thực phẩm nhiều vitamin E và caroten đều có khả năng làm tăng nguy cơ mắc bệnh phì đại tuyến tiền liệt.
Trong khi rau, trái cây, vitamin D có khả năng làm giảm nguy cơ nhiễm phì đại tuyến tiền liệt.
Lối sống ít vận động
Tăng tập thể dục đều đặn làm giảm nguy cơ phì đại tuyến tiền liệt.
Một phân tích tổng hợp đã chỉ ra rằng hoạt động thể chất vừa phải đến mạnh làm giảm nguy cơ mắc phì đại tuyến tiền liệt tới 25% so với lối sống ít vận động.
Chất kích thích đặc biệt là rượu
Giống như tập thể dục, uống rượu vừa phải cũng có tác dụng bảo vệ chống lại khả năng phì đại tuyến tiền liệt.
Một phân tích tổng hợp của 19 nghiên cứu đã quan sát thấy khả năng mắc phì đại tuyến tiền liệt giảm tới 35% ở những người đàn ông uống rượu hàng ngày.
Tuy nhiên việc sử dụng cũng không được khuyến khích bởi sẽ ảnh hưởng tới chức năng của các cơ quan khác như gan, tim,…
Béo phì thừa cân
Các nghiên cứu đã cho thấy sự liên quan giữa việc tăng lượng mỡ với việc tăng sinh tuyến tiền liệt , 2 vấn đề này có quan hệ mật thiết với nhau.
Những người tham gia béo phì có nguy cơ phì đại tuyến tiền liệt gấp 3,5 lần so với người tham gia không béo phì.
Điều tra dịch tễ học cũng chứng minh rằng béo phì làm tăng nguy cơ phẫu thuật phì đại tuyến tiền liệt, tiến triển các rối loạn tiểu tiện ở bệnh.
Bệnh lý mạn tính
Trong bệnh đái tháo đường, việc tăng insulin và đường máu có liên quan đến sự tăng sinh tuyến tiền liệt làm dẫn đến bệnh phì đại tuyến tiền liệt.
Một số nghiên cứu cũng cho thấy bệnh lý tim mạch và việc sử dụng thuốc chẹn beta cũng làm tăng nguy cơ phì đại tuyến tiền liệt.
Các yếu tố gây viêm
Có một vài bằng chứng cho là viêm đóng một vai trò trong sự phát triển và tiến triển của tuyến tiền liệt. Trong đó chứng minh rằng mối liên hệ chặt chẽ giữa phì đại tuyến tiền liệt và tình trạng viêm mô học trong các mẫu vật thu được từ sinh thiết tuyến tiền liệt .
Nguyên nhân cơ bản của viêm tuyến tiền liệt vẫn chưa rõ ràng, có một số giả thuyết:
- 1) phản ứng với tổn thương mô do nhiễm trùng,
- 2) phản ứng tự miễn dịch,
- 3) béo phì và béo bụng, do sản xuất dư thừa các cytokine gây viêm từ mô mỡ.
Viêm thường liên quan đến các cơ chế bệnh sinh của rối loạn tiểu tiện vì vậy đây có thể được coi là yếu tố làm tăng nguy cơ phì đại tuyến tiền liệt.
Việc sử dụng các thuốc chống viêm có thể làm giảm đáng kể nguy cơ các rối loạn tiểu tiện qua đó giảm nguy cơ phì đại tuyến tiền liệt
Rối loạn cương dương
Có nhiều bằng chứng chứng minh rằng, rối loạn cương dương và rối loạn tiểu tiện có mối quan hệ mật thiết với nhau thông qua đó làm tăng tình trạng phì đại tuyến tiền liệt.
Nhưng chưa có cơ sở chính xác về hiện tượng nào xuất hiện trước hiện tượng nào xuất hiện sau.
Quan hệ tình dục không điều độ
Một vài khảo sát cho thấy việc quan hệ tình dục quá dày , sử dụng các thuốc kích dục cũng là một trong các yếu tố làm tăng nguy cơ phì đại tuyến tiền liệt sớm.
Một số yếu tố khác: căng thẳng, stress, lo lắng,.. cũng làm tăng nguy cơ phì đại tuyến tiền liệt.
Biến chứng của phì đại tuyến tiền liệt
Bạn có thể nghĩ đây là một bệnh lành tính nên dẫn đến chủ quan không điều trị sớm, nhưng nếu không điều trị kịp thời bệnh có thể dẫn đến các biến chứng: bí đái hoàn toàn, nhiễm khuẩn tiết niệu, sỏi bàng quang, suy thận, đi tiểu ra máu.
➤ Chi tiết trong bài: Phì đại tuyến tiền liệt có nguy hiểm không?
Một số cách phòng bệnh phì đại tuyến tiền liệt
Từ các nguyên nhân gây bệnh thì có thể rút ra một số phương pháp phòng bệnh như sau:
- Phòng bệnh thông qua việc thay đổi chế độ ăn:
- Uống nhiều nước (hạn chế uống quá nhiều nước trước khi đi ngủ vì sẽ dẫn đến tình trạng tiểu đêm).
- Ăn nhiều rau xanh, một số loại rau như súp lơ, rau má, mồng tơi… đặc biệt tránh các đồ ăn nhiều dầu mỡ, đồ cay nóng…
- Thay đổi chế độ sinh hoạt như: tập thể dục đều đặn nhất là các môn tốt cho tuyến tiền liệt như : đi bộ, yoga,…không ngồi quá lâu, tránh căng thẳng lo âu…đặc biệt không nhịn tiểu.
Lời kết
Nói tóm lại, nguyên nhân gây phì đại tuyến tiền liệt chưa được xác định rõ nhưng mà mọi yếu tố tác động đến cơ thể đều có thể trở thành nguyên nhân gây phì đại tuyến tiền liệt.
